Odpowiedzialność członków zarządu spółek kapitałowych za składki na ubezpieczenia społeczne i pozostałe składki ubezpieczeniowe

Osoby pełniące funkcję członka zarządu w spółce z ograniczoną odpowiedzialnością oraz w spółce akcyjnej mogą ponosić również odpowiedzialność za nieopłacone składki na ubezpieczenia społeczne oraz pozostałe składki ubezpieczeniowe. Regulacje dotyczące odpowiedzialności za składki na ubezpieczenia społeczne oraz pozostałe składki ubezpieczeniowe zostały zamieszczone w ustawie z dnia 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych.

Zgodnie z art. 31 i art. 32 ustawy systemowej do należności z tytułu składek stosuje się odpowiednio m.in. 107, 108 i art. 116 Ordynacji podatkowej. Do składek na Fundusz Pracy, Solidarnościowy Fundusz Wsparcia Osób Niepełnosprawnych, Fundusz Gwarantowanych Świadczeń Pracowniczych i Fundusz Emerytur Pomostowych oraz na ubezpieczenie zdrowotne w zakresie ich poboru, egzekucji, wymierzenia odsetek za zwłokę i dodatkowej opłaty, przepisów karnych, dokonywania zabezpieczeń na wszystkich nieruchomościach, ruchomościach i prawach zbywalnych dłużnika, odpowiedzialności osób trzecich i spadkobierców oraz stosowania ulg i umorzeń stosuje się odpowiednio przepisy dotyczące składek na ubezpieczenia społeczne.

Zgodnie z uchwałą Sądu Najwyższego z dnia 4 czerwca 2008 r., sygn. II UZP 3/08 „odpowiedzialność za składki obejmuje składki na ubezpieczenie społeczne, ale także składki na Fundusz Pracy, Fundusz Gwarantowanych Świadczeń Pracowniczych i na ubezpieczenie zdrowotne”.

Powyższe oznacza, że do odpowiedzialności członków zarządu spółki z ograniczoną odpowiedzialnością oraz członków zarządu spółki akcyjnej za składki na ubezpieczenia społeczne i pozostałe wyżej wymienione składki ubezpieczeniowe, zastosowanie znajdą te same przepisy i zwarte w nich zasady, które dotyczą odpowiedzialności członków zarządu za zobowiązania podatkowe. Szczegółowe zasady związane z tym rodzajem odpowiedzialności zostały szczegółowo omówione we wcześniejszym artykule. W tym miejscu należy jednak przypomnieć, że członkowie zarządu spółek kapitałowych odpowiadają za zaległości składkowe, które powstały w okresie pełnienia przez nich funkcji. W wyroku z dnia 25 września 2003 r., sygn. V CK 198/02 Sąd Najwyższy orzekł, że członek zarządu spółki kapitałowej ponosi odpowiedzialność za zobowiązania składkowe spółki, których termin płatności upłynął w czasie pełnienia przez niego obowiązków członka zarządu na skutek powołania w skład tego organu, niezależnie od tego, czy został w takim charakterze ujawniony w rejestrze. Wpis określonej osoby do rejestru w charakterze członka zarządu nie rozstrzyga bowiem o ponoszeniu przez tę osobę odpowiedzialności za zobowiązania spółki. Gdy skład zarządu zmieniał się, odpowiedzialność taką ponoszą osoby będące członkami zarządu w czasie zaistnienia zobowiązania, którego egzekucja przeciwko spółce okazała się bezskuteczna”.

Jak już wskazano w poprzednim artykule art. 116 Ordynacji podatkowej zawiera przesłanki pozytywne i negatywne dotyczące tejże odpowiedzialności. Przesłanki pozytywne to te, których zaistnienie powoduje powstanie po stronie członka zarządu spółki kapitałowej odpowiedzialności za składki, zaś negatywne prowadzą do uwolnienia się członka zarządu od tej odpowiedzialności.

Dodatkowo należy wskazać na odmienną procedurę dotyczącą postępowania w zakresie wydania decyzji o odpowiedzialności za składki na ubezpieczenia społeczne i pozostałe składki. W tych przypadkach właściwym organem do wydania decyzji o odpowiedzialności za składki jest Zakład Ubezpieczeń Społecznych. W przypadku wydania przez Zakład Ubezpieczeń Społecznych decyzji w tym zakresie członkowi zarządu będzie przysługiwało prawo do wniesienia odwołania do właściwego sądu okręgowego do wydziału ubezpieczeń społecznych. Członek zarządu może złożyć odwołanie w terminie miesiąca od daty doręczenia decyzji przez Zakład Ubezpieczeń Społecznych. Po wniesieniu przez członka zarządu odwołania postępowanie sądowe będzie toczyć się w trybie procesu. Zatem członek zarządu spółki z ograniczoną odpowiedzialnością lub spółki akcyjnej będzie miał możliwość za pomocą wszelkich środków dowodowych przeciwstawiać się treści decyzji. Ciężar wykazania przesłanek w zakresie pełnienia przez daną osobę obowiązków członka zarządu w czasie zaistnienia zobowiązania składowego (zaległości składkowej) oraz bezskuteczność egzekucji przeciwko spółce ciąży na Zakładzie Ubezpieczeń Społecznych. Z kolei ciężar dowodu w zakresie tzw. przesłanek negatywnych, czyli uwalniających członków zarządu od odpowiedzialności za składki spoczywa na odwołującym się członku zarządu. Powyższe potwierdził Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 5 sierpnia 2008 r., sygn. I UK 23/08, w którym sąd wskazał, że „orzekając o odpowiedzialności członka zarządu za zaległości składkowe spółki, organ ubezpieczeń społecznych jest obowiązany wykazać okoliczność pełnienia obowiązków członka zarządu w czasie powstania zobowiązania składowego, które przerodziło się w zaległość składkową spółki oraz bezskuteczność egzekucji przeciwko spółce, natomiast ciężar wykazania którejkolwiek okoliczności uwalniającej od odpowiedzialności spoczywa na członku zarządu”. W przypadku jednak braku wniesienia przez członka zarządu odwołania i uprawomocnienia się decyzji Zakładu Ubezpieczeń Społecznych będzie on zobowiązany w terminie 14 dni do dnia jej doręczenia do uregulowania wynikającej z niej należności.

Jeżeli chodzi o kwestię przedawnienia to należy wskazać, że Zakład Ubezpieczeń Społecznych nie może wydać decyzji o odpowiedzialności członka zarządu za składki, jeżeli od końca roku kalendarzowego, w którym powstała zaległość składkowa, upłynęło 5 lat. Z kolei przedawnienie zobowiązania składowego wynikającego z wydanej decyzji Zakładu Ubezpieczeń Społecznych przedawnia się po upływie 3 lat od końca roku kalendarzowego, w którym została doręczona decyzja o odpowiedzialności składkowej osoby trzeciej.