Świadczenia otrzymywane przez młodych naukowców w ramach konkursu ETIUDA - opodatkowane czy zwolnione z PIT?

Konkurs ETIUDA ogłaszany jest przez Narodowe Centrum Nauki. O finansowanie stypendium może ubiegać się m.in. osoba, która wykazuje się sukcesami w dotychczasowej działalności naukowej, jest osobą rozpoczynającą karierę naukową nieposiadającą stopnia naukowego doktora oraz prowadzi badania podstawowe w rozumieniu ustawy o zasadach finansowania nauki. Finaliście konkursu wypłacane jest, zgodnie z regulaminem, stypendium naukowe oraz kwoty tytułem pokrycia kosztów stażu w zagranicznym ośrodku naukowym i kosztów podróży stypendysty na staż do zagranicznego ośrodka naukowego. Środki na finansowanie stypendium doktorskiego przyznaje w drodze decyzji Dyrektor NCN jednostce, w której naukowiec prowadzi działalność naukową. Środki finansowe są przekazywane jednostce naukowej, na podstawie umowy, w której ma wszczęty przewód doktorski osoba, której przyznano stypendium naukowe. Stypendium wraz z dodatkowymi kwotami jest wypłacane, w miesięcznych ratach, przez jednostkę, której przyznano środki na finansowanie na podstawie umowy zawartej  między tą jednostką a młodym naukowcem.

W przypadku świadczeń otrzymywanych przez młodych naukowców w ramach konkursu Etiuda powstaje pytanie o możliwość zastosowania zwolnienia z opodatkowania podatkiem dochodowym od osób fizycznych zarówno do otrzymywanego stypendium, jak również kwot otrzymywanych tytułem pokrycia kosztów stażu i kosztów podróży.

Przepis art. 21 ust. 1 pkt 39 ustawy z dnia 26 lipca 1991 r. o podatku dochodowym od osób fizycznych wskazuje, że wolne od podatku są stypendia otrzymywane na podstawie przepisów o stopniach naukowych i tytule naukowym oraz o stopniach i tytule w zakresie sztuki, stypendia doktoranckie otrzymywane na podstawie przepisów - Prawo o szkolnictwie wyższym oraz inne stypendia naukowe i za wyniki w nauce, których zasady przyznawania zostały zatwierdzone przez ministra właściwego do spraw szkolnictwa wyższego po zasięgnięciu opinii Rady Głównej Nauki i Szkolnictwa Wyższego albo przez ministra właściwego do spraw oświaty i wychowania.

Przepis ten wskazuje na dwa rodzaje stypendiów: pierwsza grupa dotyczy stypendiów otrzymywanych na podstawie ustawy o stopniach naukowych i tytule naukowym oraz o stopniach i tytule w zakresie sztuki oraz stypendiów doktoranckich otrzymywanych na podstawie przepisów ustawy Prawo o szkolnictwie wyższym, zaś druga stypendiów naukowych i za wyniki w nauce, które mogą być przyznawane przez różnego rodzaju instytucje, organy administracji rządowej, jednostki samorządu terytorialnego, czy organizacje społeczne, w ramach prowadzonej przez nie działalności. W przypadku drugiej grupy stypendiów ustawodawca wprowadził dodatkowy warunek zastosowania zwolnienia, tj. konieczność zatwierdzenia zasad ich przyznawania przez właściwego ministra do spraw szkolnictwa wyższego po zasięgnięciu opinii Rady Głównej Nauki i Szkolnictwa Wyższego albo przez ministra właściwego do spraw oświaty i wychowania, bowiem wyłącznie te organy są kompetentne do potwierdzenia charakteru przyznawanych stypendiów.

W przepisach ustawy z dnia 26 lipca 1991 r. o podatku dochodowym od osób fizycznych brak jest definicji pojęcia „stypendium”. W związku z czym należy odwołać się do znaczenia słownikowego tego pojęcia. Zgodnie ze Słownikiem Wyrazów Obcych i Zwrotów Obcojęzycznych stypendium to zasiłek, subwencja, pomoc finansowa dla uczących się, dla pracowników naukowych, artystów itd. wypłacana (przez określony czas, na pokrycie kosztów utrzymania) z funduszów państwa, organizacji, instytucji.

Z powyższego wynika, że pierwsza część środków stanowi stypendium, które są przyznawane na podstawie ustawy o zasadach finansowania nauki, zgodnie z postanowieniami regulaminu przyznawania stypendium. Zasady przyznawania stypendium Etiuda zostały zatwierdzone przez Ministra Nauki i Szkolnictwa Wyższego, po uzyskaniu pozytywnej opinii Rady Głównej Nauki i Szkolnictwa Wyższego. Zatem w takich przypadkach zostaje spełniony warunek do zastosowania zwolnienia wynikającego z treści art. 21 ust. 1 pkt 39 ustawy z dnia 26 lipca 1991 r. o podatku dochodowym od osób fizycznych wyłącznie do tej części, która stanowi stypendium. Teza ta znajduje potwierdzenie w interpretacjach przepisów prawa podatkowego wydanych przez organy podatkowe np. interpretacja Dyrektora Izby Skarbowej w Łodzi z dnia 13 grudnia 2016 r., sygn. 1061-IPTPB1.4511.888.2016.1.ISL, interpretacja Dyrektora Izby Skarbowej w Warszawie z dnia 27 lipca 2016 r., sygn. IPPB4/4511-641/16-2/JK2.

Kwestią budzącą poważne wątpliwości uczelni wyższych jest zwolnienie z opodatkowania podatkiem dochodowym od osób fizycznych kwot otrzymywanych przez młodych naukowców tytułem pokrycia kosztów stażu w zagranicznym ośrodku naukowych oraz kosztów podróży stypendysty na staż. Zgodnie z jednolitą linią interpretacyjną organów podatkowych środki te nie mogą być zwolnione od podatku dochodowego od osób fizycznych zarówno na podstawie art. 21 ust. 1 pkt 23a i pkt 39, jak i art. 21 ust. 1 pkt 16 lit. b ustawy z dnia 26 lipca 1991 r. W ocenie organów podatkowych w przypadku pierwszej podstawy prawnej zwolnieniem objęte są wyłącznie stypendia, a ponieważ powyższe środki nie stanowią stypendium nie mogą korzystać z tego zwolnienia (przykładowo interpretacja Dyrektora Izby Skarbowej w Łodzi z dnia 30 czerwca 2015 r., sygn. IPTPB2/4511-162/15-4/Akr). W przypadku drugiej podstawy prawnej organy podatkowe stoją na stanowisku, zgodnie z którym uczelnie nie wypłacają stypendystom diet na pokrycie kosztów wyżywienia i innych drobnych wydatków, jak również nie zwracają faktycznie poniesionych kosztów podróży, lecz wypłacają kwoty przeznaczone na pokrycie kosztów stażu oraz kosztów podróży (przykładowo interpretacja Dyrektora Izby Skarbowej w Poznaniu z dnia 10 października 2014 r., sygn. ILPB2/415-738/14-4/WM). Zatem, mając na uwadze bezpieczeństwo podatkowe, uczelnie wyższe nie powinny stosować powyższych zwolnień z opodatkowania podatkiem dochodowym od osób fizycznych do wypłacanych kwot tytułem pokrycia kosztów stażu oraz kosztów stypendium.