Konkurs ETIUDA ogłaszany jest przez Narodowe Centrum
Nauki. O finansowanie stypendium może ubiegać się m.in. osoba, która wykazuje
się sukcesami w dotychczasowej działalności naukowej, jest osobą rozpoczynającą
karierę naukową nieposiadającą stopnia naukowego doktora oraz prowadzi badania
podstawowe w rozumieniu ustawy o zasadach finansowania nauki. Finaliście
konkursu wypłacane jest, zgodnie z regulaminem, stypendium naukowe oraz kwoty
tytułem pokrycia kosztów stażu w zagranicznym ośrodku naukowym i kosztów
podróży stypendysty na staż do zagranicznego ośrodka naukowego. Środki na
finansowanie stypendium doktorskiego przyznaje w drodze decyzji Dyrektor NCN
jednostce, w której naukowiec prowadzi działalność naukową. Środki finansowe są
przekazywane jednostce naukowej, na podstawie umowy, w której ma wszczęty
przewód doktorski osoba, której przyznano stypendium naukowe. Stypendium wraz z
dodatkowymi kwotami jest wypłacane, w miesięcznych ratach, przez jednostkę,
której przyznano środki na finansowanie na podstawie umowy zawartej między tą jednostką a młodym naukowcem.
W przypadku świadczeń otrzymywanych przez młodych
naukowców w ramach konkursu Etiuda powstaje pytanie o możliwość zastosowania
zwolnienia z opodatkowania podatkiem dochodowym od osób fizycznych zarówno do otrzymywanego
stypendium, jak również kwot otrzymywanych tytułem pokrycia kosztów stażu i
kosztów podróży.
Przepis art. 21 ust. 1 pkt 39 ustawy z dnia 26 lipca
1991 r. o podatku dochodowym od osób fizycznych wskazuje, że wolne od podatku
są stypendia otrzymywane na podstawie przepisów o stopniach naukowych i tytule
naukowym oraz o stopniach i tytule w zakresie sztuki, stypendia doktoranckie
otrzymywane na podstawie przepisów - Prawo o szkolnictwie wyższym oraz inne
stypendia naukowe i za wyniki w nauce, których zasady przyznawania zostały
zatwierdzone przez ministra właściwego do spraw szkolnictwa wyższego po
zasięgnięciu opinii Rady Głównej Nauki i Szkolnictwa Wyższego albo przez ministra
właściwego do spraw oświaty i wychowania.
Przepis ten wskazuje na dwa rodzaje stypendiów:
pierwsza grupa dotyczy stypendiów otrzymywanych na podstawie ustawy o stopniach
naukowych i tytule naukowym oraz o stopniach i tytule w zakresie sztuki oraz stypendiów
doktoranckich otrzymywanych na podstawie przepisów ustawy Prawo o szkolnictwie
wyższym, zaś druga stypendiów naukowych i za wyniki w nauce, które mogą być
przyznawane przez różnego rodzaju instytucje, organy administracji rządowej,
jednostki samorządu terytorialnego, czy organizacje społeczne, w ramach
prowadzonej przez nie działalności. W przypadku drugiej grupy stypendiów ustawodawca
wprowadził dodatkowy warunek zastosowania zwolnienia, tj. konieczność
zatwierdzenia zasad ich przyznawania przez właściwego ministra do spraw
szkolnictwa wyższego po zasięgnięciu opinii Rady Głównej Nauki i Szkolnictwa
Wyższego albo przez ministra właściwego do spraw oświaty i wychowania, bowiem wyłącznie
te organy są kompetentne do potwierdzenia charakteru przyznawanych stypendiów.
W przepisach ustawy z dnia 26 lipca 1991 r. o podatku
dochodowym od osób fizycznych brak jest definicji pojęcia „stypendium”. W związku
z czym należy odwołać się do znaczenia słownikowego tego pojęcia. Zgodnie ze
Słownikiem Wyrazów Obcych i Zwrotów Obcojęzycznych stypendium to zasiłek,
subwencja, pomoc finansowa dla uczących się, dla pracowników naukowych,
artystów itd. wypłacana (przez określony czas, na pokrycie kosztów utrzymania)
z funduszów państwa, organizacji, instytucji.
Z powyższego wynika, że pierwsza część środków stanowi stypendium, które są przyznawane na podstawie ustawy o zasadach finansowania
nauki, zgodnie z postanowieniami regulaminu przyznawania stypendium. Zasady
przyznawania stypendium Etiuda zostały zatwierdzone przez Ministra Nauki i
Szkolnictwa Wyższego, po uzyskaniu pozytywnej opinii Rady Głównej Nauki i
Szkolnictwa Wyższego. Zatem w takich przypadkach zostaje spełniony warunek do
zastosowania zwolnienia wynikającego z treści art. 21 ust. 1 pkt 39 ustawy z
dnia 26 lipca 1991 r. o podatku dochodowym od osób fizycznych wyłącznie do tej części, która stanowi stypendium. Teza ta znajduje
potwierdzenie w interpretacjach przepisów prawa podatkowego wydanych
przez organy podatkowe np. interpretacja Dyrektora Izby Skarbowej w Łodzi z
dnia 13 grudnia 2016 r., sygn. 1061-IPTPB1.4511.888.2016.1.ISL, interpretacja
Dyrektora Izby Skarbowej w Warszawie z dnia 27 lipca 2016 r., sygn. IPPB4/4511-641/16-2/JK2.
Kwestią budzącą poważne wątpliwości uczelni wyższych jest
zwolnienie z opodatkowania podatkiem dochodowym od osób fizycznych kwot
otrzymywanych przez młodych naukowców tytułem pokrycia kosztów stażu w
zagranicznym ośrodku naukowych oraz kosztów podróży stypendysty na staż. Zgodnie
z jednolitą linią interpretacyjną organów podatkowych środki te nie mogą być
zwolnione od podatku dochodowego od osób fizycznych zarówno na podstawie art. 21
ust. 1 pkt 23a i pkt 39, jak i art. 21 ust. 1 pkt 16 lit. b ustawy z dnia 26 lipca 1991
r. W ocenie organów podatkowych w przypadku pierwszej podstawy prawnej
zwolnieniem objęte są wyłącznie stypendia, a ponieważ powyższe środki nie
stanowią stypendium nie mogą korzystać z tego zwolnienia (przykładowo
interpretacja Dyrektora Izby Skarbowej w Łodzi z dnia 30 czerwca 2015 r., sygn.
IPTPB2/4511-162/15-4/Akr). W przypadku drugiej podstawy prawnej organy
podatkowe stoją na stanowisku, zgodnie z którym uczelnie nie wypłacają
stypendystom diet na pokrycie kosztów wyżywienia i innych drobnych wydatków,
jak również nie zwracają faktycznie poniesionych kosztów podróży, lecz
wypłacają kwoty przeznaczone na pokrycie kosztów stażu oraz kosztów podróży (przykładowo
interpretacja Dyrektora Izby Skarbowej w Poznaniu z dnia 10 października 2014
r., sygn. ILPB2/415-738/14-4/WM). Zatem, mając na uwadze bezpieczeństwo
podatkowe, uczelnie wyższe nie powinny stosować powyższych zwolnień z
opodatkowania podatkiem dochodowym od osób fizycznych do wypłacanych kwot
tytułem pokrycia kosztów stażu oraz kosztów stypendium.
